Gminna Biblioteka Publiczna w Zakrzewie

Pomnik Teresy Grodzińskiej

Karol Badyna
Pomnik Teresy Grodzińskiej, 2025

Dofinansowano ze środków programu własnego Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pn. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej – 2025 pochodzących z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Nazwa zadania: Budowa pomnika Teresy Grodzińskiej w Jaszowicach
Realizacja: Gminna Biblioteka Publiczna w Zakrzewie
Wartość dofinansowania: 74 297,70 zł
Całkowity koszt inwestycji: 82 553,00 zł

Data podpisania umowy: maj 2025

Gminna Biblioteka Publiczna w Zakrzewie

Pomnik Teresy Grodzińskiej

Teresa Jadwiga Grodzińska - urodziła się 20 grudnia 1899 r. w Jaszowicach na ziemi radomskiej jako piąte dziecko Feliksa i Bronisławy Grodzińskich, właścicieli majątku Jaszowice.

Pochodziła ze szlacheckiej rodziny ziemiańskiej herbu Kuszaba (Paprzyca).
Z ziemią radomską Grodzińscy związali się w 1856 r., kiedy dziadek Teresy Władysław Grodziński zakupił majątek Zakrzew. W kolejnych latach powiększył swoje dobra o leżący nieopodal Zakrzewa majątek Jaszowice. Bardzo szybko w środowisku lokalnym stał się powszechnie szanowanym obywatelem. Został wybrany radcą, a następnie prezesem Dyrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Radomiu. Był członkiem Rady Powiatowej Radomskiej, delegatem Towarzystwa Rolniczego, prezesem Komitetu Wystawowego Wystawy Przemysłowo-Rolniczej w Radomiu, a także członkiem honorowym Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” i jednym z założycieli Resursy Obywatelskiej w Radomiu.
Ojciec Teresy był absolwentem wydziału Maszynoznawstwa Instytutu Rolniczego w Puławach. Dzięki zdobytej wiedzy wprowadził w swoim gospodarstwie w Jaszowicach nowoczesne techniki upraw i hodowli. Był wieloletnim członkiem władz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego oraz sędzią Sądu Pokoju w Przytyku. Matka Teresy była społeczniczką, m.in. organizatorką tajnej szkoły z polskim językiem nauczania dla dzieci i starszych analfabetów w Jaszowicach, w której nauczycielkami były jej dwie najstarsze córki. Była również założycielką i wieloletnią przewodniczącą radomskiego Koła Ziemianek. Teresa wychowywała się w majątku rodziców w towarzystwie starszego rodzeństwa.
We dworze również rozpoczęła naukę, którą kontynuowała w prywatnych Zakładach Naukowych Żeńskich Marii Gajl w Radomiu. Działała w ruchu skautowskim i tajnej Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich. W 1918 r. rozpoczęła naukę w szkole ogrodniczej w Warszawie. Wychowanie w duchu patriotyzmu i wzorce wyniesione z domu spowodowały, że w związku z ciężką sytuacją na froncie wojny polsko-bolszewickiej Teresa wiosną 1920 r. przerwała naukę.
Po ukończeniu kursu sanitarnego, odbyła praktykę pielęgniarską w warszawskim Szpitalu Ujazdowskim, gdzie trafiało z frontu wielu rannych. W lipcu 1920 r. zgłosiła się jako ochotniczka do służby sanitarnej.
Teresa Grodzińska była sanitariuszką 4. Pułku Piechoty Legionów. Podczas walk pod Hrubieszowem wykazała się ogromną wytrwałością i hartem ducha, pracując z niezwykłym poświęceniem przy opatrywaniu rannych oraz niosąc pomoc przy ich ewakuacji. Szczególnym bohaterstwem wykazała się podczas przeprawy przez płonący most na Huczwie, gdzie pod ostrzałem wroga kilkakrotnie przenosiła na własnych plecach rannych żołnierzy. Mimo, że Teresa miała możliwość wycofania się, pozostała na swoim stanowisku, aby opatrywać i ewakuować rannych.
1 września 1920 r. trafiła do niewoli i została brutalnie zamordowana przez bolszewików. Najwyższym wyrazem docenienia bohaterstwa Teresy Grodzińskiej było nadanie poległej dekretem Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza z 28 lutego 1921 r. Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari (nr 440). Stała się jedną z pierwszych kobiet, których dokonania i poświęcenie zostały uhonorowane tym najwyższym odznaczeniem. Teresa Grodzińska pośmiertnie otrzymała również Krzyż Walecznych oraz Odznakę Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia. Należy podkreślić, że znalazła się w bardzo zaszczytnym gronie uhonorowanych odznaką PCK obok prezydenta Ignacego Mościckiego, królowej Belgii czy też Aleksandry Piłsudskiej.
Teresa Grodzińska w dwudziestoleciu międzywojennym stała się symbolem największego patriotyzmu i poświęcenia dla ojczyzny. Stawiana była w jednym rzędzie z Orlętami Lwowskimi jako wzór dla młodzieży. Pisał o niej, m.in. Melchior Wańkowicz. Teresa Grodzińska doczekała się również innych form upamiętnienia. W warszawskim Szpitalu Ujazdowskim umieszczono tablicę pamiątkową oraz nazwano jej imieniem jedną z sal. Natomiast w murze oporowym okalającym Wawel ufundowano dwie tabliczki z białego piaskowca upamiętniające jej bohaterską śmierć. W Radomiu 20 maja 1934 r. odbyła się doniosła uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej czterem absolwentkom szkoły poległym za ojczyznę, w tym Teresy Grodzińskiej. Wybuch II wojny światowej oraz późniejsze rządy komunistyczne w Polsce spowodowały, że historia Teresy Grodzińskiej została zapomniana. Tablice w Szpitalu Ujazdowskim i gimnazjum Marii Gajl zostały zdemontowane przez Niemców i zaginęły. Taki sam los w okresie powojennym spotkał cegiełki z muru wawelskiego.
Także w gminie Zakrzew i w jej rodzinnych Jaszowicach wszystkie ślady obecności bohaterki i rodziny Grodzińskich zostały zatarte, nie ma już dworu, gdzie się urodziła i wychowała Teresa. Pozostały jedynie fragmenty parku podworskiego z dwiema alejami.
Dopiero po 1990 r. można było ponownie rozpocząć proces przywracania pamięci o tej niezwykłej bohaterce. W rodzinnych Jaszowicach 13 grudnia 2009 r. została odprawiona msza polowa i poświęcony krzyż upamiętniający Teresę Grodzińską, a 4 września 2010 r. w 90. rocznicę śmierci zorganizowano w Jaszowicach uroczystości ku jej czci z udziałem rodziny bohaterki. W 2018 r. w 100. rocznicę odzyskania niepodległości odbył się piknik historyczny w Taczowie, podczas którego Teresa Grodzińska była główną bohaterką widowiska rekonstrukcyjnego. W 2022 r. Publicznej Szkole Podstawowej w Bielisze, w gminie Zakrzew, nadano imię Teresy Grodzińskiej.
Władze i mieszkańcy gminy Zakrzew, a szczególnie mieszkańcy Jaszowic, pragną trwałego upamiętnienia swojej bohaterki poprzez budowę pomnika w jej rodzinnej miejscowości. Uroczystość odsłonięcia pomnika, planowana na ostatni kwartał 2025 r., będzie symbolicznym powrotem bohaterki do rodzinnych Jaszowic.

Karol Badyna – autor dzieła urodził się w 1960 roku w Świętokrzyskiem.

Zdał maturę w Liceum Ogólnokształcącym w Stąporkowie w roku 1979. Ukończył Państwowe Zawodowe Studium Plastyczne w Tarnowie w roku 1982 na kierunku konserwacja rzeźby architektonicznej.
W roku 1983 rozpoczął studia na krakowskiej ASP. Dyplom z wyróżnieniem uzyskał na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie w roku 1988. Po studiach został zatrudniony na swojej macierzystej uczelni na stanowisku naukowo-dydaktycznym osiągając coraz to wyższe stopnie naukowe. W roku 2011 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego ASP.
W swojej twórczości zajmuje się głównie rzeźbą portretową. Posiada liczne realizacje pomnikowe w Polsce, między innymi w Krakowie, Warszawie, Lublinie, Płocku, Sandomierzu, Sulejówku, Łodzi, Kielcach, Radomiu, Dąbrowie Górniczej, Biłgoraju, Poznaniu, Włocławku
i Rzeszowie. Za granicą zrealizował pomniki w Nowym Jorku, Chicago, Waszyngtonie, Izraelu, Estonii, Portugalii, Włoszech, Niemczech i Singapurze.
Karol Badyna zajmuje się także sztuką sakralną. W dorobku artysty znajduje się ponad trzydzieści kompleksowych projektów kościołów i kaplic z których wiele zostało zrealizowanych. Projektował obiekty sakralne na terenie Diecezji Krakowskiej, Szczecińskiej, Rzeszowskiej, Tarnowskiej, Radomskiej, Sandomierskiej, Kieleckiej, Lubelskiej, Legnickiej i Łódzkiej.
Jest autorem rzeźb oraz instalacji przestrzennych do Ogrodów Biblijnych w Muszynie, Krościenku i Proszowicach.

Aktualności

BUDOWA POMNIKA TERESY GRODZIŃSKIEJ W JASZOWICACH

DOTACJA DLA GMINNEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W ZAKRZEWIE

RECITAL KATARZYNY ŻAK!